In het Informatiebulletin van mei 2018 van het Archief- en Documentatiecentrum voor R.K. Friesland werd de geschiedenis van onze kerk en het klooster ernaast beschreven. Hieronder het complete artikel.
Op woensdag 2 juli 1902 wordt plechtig en feestelijk de eerste steen gelegd van de nieuwe Rooms Katholieke kerk in Witmarsum. Pastoor Ignatius Rouma verricht de plechtige handeling, in aanwezigheid van de pastoors van de omliggende parochies Bolsward, Makkum, Harlingen en Dronrijp.
De bouw vordert spoedig, zodat op de eerste adventszondag 30 november 1902 pastoor Rouma de kerk voorlopig kan inwijden en in gebruik kan nemen.
Eindelijk, zo zullen de parochianen van Witmarsum en omgeving hebben gedacht. Reeds op 6 februari 1892 richt arbeider Gorrit Obbema zich in een brief tot de aartsbisschop, Mgr. Petrus Snickers, van Utrecht. Obbema beklaagt zich namens de 158 parochianen uit de omgeving van Witmarsum en Arum erover, dat ze zondags anderhalf uur moeten lopen, om in de Franciscuskerk van Bolsward de mis bij te wonen.
Omdat de Franciscuskerk te klein is, moeten ze de mis ook nog eens staande volgen. Zieken en ouden van dagen blijven, volgens Obbema, hierdoor geheel van godsdienst verstoken. Hij verzoekt de aartsbisschop toestemming, om in Witmarsum een kerk of Capelle te mogen bouwen.
Het duurt enkele jaren, maar in november 1898 koopt de Franciscusparochie in Bolsward "eene heerenhuizinge" met grond naast het gemeentehuis in Witmarsum. In mei 1899 vraagt de nieuwe aartsbisschop, Mgr. Henricus van de Wetering, aan de Provinciaal van de Nederlandse Augustijnen om de nieuwe parochie te bedienen. De Augustijnen nemen dit aanbod graag aan, maar stellen als voorwaarde, dat ze tevens een noviciaat mogen stichten. Het rustige Friese platteland lijkt een goede plaats voor haar nieuwe broeders en paters.
H. Nicolaas van Tolentino
Vooreerst moet ook Rome hierover geraadpleegd worden en zo gaat er nog een vol jaar voorbij. Maar op Hemelvaartsdag 16 mei 1901 wordt de eerste H. Mis opgedragen in het aangekochte herenhuis. De Franciscanenpastoor Leonardus Derks van Bolsward leest hierbij een brief voor van aartsbisschop Van de Wetering. Deze bepaalt daarin, dat per 11 augustus 1901 in Witmarsum een parochie zal worden opgericht onder de titel van H. Nicolaas van Tolentino. De Augustijner pater Ignatius Rouma wordt de eerste pastoor en Paulus Tolsma en Jurjen Ypma worden benoemd tot kerkmeesters.
Het kerkgebouw, met pastorie en klooster, is een ontwerp van architect A.J. van Schaik uit Utrecht en de bouw wordt voor 48.560 gulden gegund aan timmerman T. Kloosterman uit Sneek. Na de kerk komt het klooster in de zomer van 1903 gereed. Op 25 september arriveren acht Augustijner religieuzen. Deze eerste Friese communiteit van na de reformatie staat onder leiding van pater Thomas van der Vloodt. Van 1906 tot 1926 is een geboren Bolswarder, Bonifatius van den Oever, zowel pastoor van de parochie als prior van het klooster. Het duurt echter nog tot het voorjaar van 1938, voordat de aartsbisschop, Mgr. Johannes de Jong, het hoogaltaar daadwerkelijk consecreert.
Oecumene stond hoog in het vaandel van pater van der Vloodt. In 1911 richt hij het “Inlichtingenbureau” op. Hier kunnen katholieken, maar vooral ook niet-katholieken, inlichtingen verkrijgen over de leer, wereldbeschouwing, liturgie en andere gebruiken van de katholieke kerk. Het Inlichtingenbureau voorziet echt in een behoefte, want binnen enkele weken worden ruim tachtig brieven in het klooster bezorgd, die allen persoonlijk worden beantwoord.
De H. Nicolaasparochie ontwikkelt zich langzamerhand. In 1905 wordt de armvoogdij afgescheiden van Bolsward en worden Paulus Sikkes Tolsma en Klaas Everts Ypma door de aartsbisschop benoemd als eerste armmeesters. Bij de aanleg van de Afsluitdijk wordt op Kornwerderzand een kapel ingericht en worden de katholieke arbeiders bediend door de paters uit Witmarsum.
Vinea Domini
Ook het klooster maakt verschillende ontwikkelingen door. De communiteit groeit in de jaren veertig tot 25 broeders en paters. In 1943 wordt pater Amatus van Straaten overgeplaatst naar Witmarsum. Hij wordt praeses van het Augustijns apostolaatswerk in Friesland en het oecumenisch werk komt tot grote bloei. Samen met pater Fredericus van Leur wordt in 1946 het vormingscentrum opgericht.
In 1949 krijgt het vormingscentrum de naam “Vinea Domini” (de Wijngaard des Heren), afgeleid van het middeleeuwse Norbertijner klooster tussen Pingjum en Zurich. Het vormingscentrum begint met een gastenkwartier, conferentiezaal, eetzaal en acht slaapkamers met vijftien bedden. Al in 1950 ontvangt men de duizendste bezoeker en het volgende jaar de tweeduizendste. Tevens is er de zogenaamde culturele buitendienst. Hierbij worden spreekbeurten, filmavonden, gespreksbijeenkomsten en culturele programma’s in heel Friesland verzorgd.
Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelt de parochie zich verder. De katholieken van Terschelling en Vlieland worden door paters uit Witmarsum bediend. Ook wordt er achter de kerk een eigen R.K.- kerkhof aangelegd en ingewijd. In augustus 1969 wordt in samenwerking met De Zonnebloem in Witmarsum een vakantieweek georganiseerd voor langdurige zieken. Twintig bedlegerige patiënten en een staf van 45 hulpverleners worden hierbij ontvangen. Op Maria Hemelvaart (15 augustus) verzorgt de nieuwe bisschop van Groningen, Mgr. Bernard Möller, de Hoogmis in de Nicolaaskerk.
Onder de leiding van pater Amatus van Straaten maakt het vormingscentrum een enorme groei door en zijn er jaarlijks 2500 bezoekers. Inmiddels is er een nieuwe slaapunit gebouwd voor nog eens 16 extra slaapplaatsen. In totaal zijn er zeven vormingsleiders actief. Zo leidt pater Marinus Achterberg de Werkgroep voor Oecumene en Samenleving (WOSA). Een andere afdeling is de Vakantie Voor Jongeren (VVJ), met zeilscholen in Blauwhuis, Langweer, Elahuizen en Oudega (W). Tijdens een kaderweekend van het Roomsk Frysk Boun celebreert pater Halvard Hettema o.f.m. op 13 december 1964 de eerste Fryske Eucharistieviering, die twee weken ervoor door Het Vaticaan in de volkstaal is toegestaan.
Zusters van Liefde van Schijndel
Rond 1960 trekken verschillende Augustijner- broeders terug naar het zuiden van het land. Pater van Straaten ziet hierdoor een gat ontstaan voor de zorg van ouderen en zieken in Witmarsum. Hij neemt contact op met de congregatie van de Zusters van Liefde van Schijndel. Na enige verkenningen koopt deze congregatie het landhuis Aylva State. Het oude landhuis wordt afgebroken en vervangen door een nieuw bejaardencentrum op interreligieuze grondslag. Op 11 augustus 1964 arriveren vijf Liefdezusters in Witmarsum en twee maanden later verhuizen de eerste bejaarden naar het nieuwe centrum.
De conferentiezaal in gebouw “Fedde Schurer”Vanaf de jaren zeventig komt er een kentering in Vinea Domini. Het klooster sluit in 1974 haar deuren. Het vormingscentrum krijgt eind jaren zeventig te maken met financiële bezuinigingen en moet in 1984 fuseren met De Oorsprong in St. Nicolaasga. De nieuwe samenwerking krijgt de naam Marnewier en heeft nog zeven jaar kunnen draaien. Maar in 1992 wordt het gesloten en verkocht, om ingericht te worden als asielzoekerscentrum. Bejaardencentrum Aylva State verliest in 1987 haar zelfstandigheid door de fusie met Avondrood in Makkum. Vijf jaar later gevolgd door een grotere fusie binnen Stichting Soarchsintrum De Greidhoeke. De Zusters van Liefde verliezen hierbij de bestuurlijke taken. De parochie Nicolaas van Tolentino vormt in 1996 een cluster met Makkum en Workum. In 2001 treedt ook de Franciscusparochie van Bolsward toe tot deze samenwerking, welke in 2014 is gefuseerd tot de Zalige Titus Brandsmaparochie.
Nico van der Werf
(artikel en foto’s afkomstig uit het “Informatiebulletin” mei 2018 van het Archief- en Documentatiecentrum voor r.k. Friesland te Bolsward en met toestemming van bestuur en auteur geplaatst. www.archiefrkfriesland.nl)
